Збірник наукових праць
Азово-Чорноморської орнітологічної станції

Branta Cover Мова статтi: російська Цитувати: Сахвон, В. В., Гричик, В. В. (2018). Особенности выбора мест для гнездования певчим (Turdus philomelos) и черным (T. merula) дроздами в лесах различного типа в условиях биотопической симпатрии. Бранта: Сборник научных трудов Азово-Черноморской орнитологической станции, 21, 40-52 Ключові слова: співочий дрізд, Turdus philomelos, чорний дрізд, Turdus merula, гніздування, симпатрія, лісова формація, Білорусь Перегляди: 739 Branta copyright Branta license

Випуски видання > Випуск №21 (2018)

Бранта: Збірник наукових праць Азово-Чорноморської орнітологічної станції, 40-52

DOI: https://doi.org/10.15407/branta2018.21.040

Особливості вибору місць для гніздування співочим (Turdus philomelos) і чорним (T. merula) дроздами в лісах різного типу в умовах біотопічної симпатрії.

В. В. Сахвон 1, В. В. Гричик 2

1 – Білоруський державний університет, біологічний факультет, кафедра зоології;
2 – Білоруський державний університет, біологічний факультет, кафедра загальної екології та методики викладання біології

Відмінності у виборі місць для розміщення гнізд є одними з механізмів поділу близькоспоріднених видів птахів, таких як співочий і чорний дрозди, в умовах біотопічної симпатрії. Особливості влаштування гнізд даними видами в різних групах лісових формацій в Білорусі (соснові, ялинові, змішані хвойно-листяні, дубові і ліси з чорної вільхи) вивчалися протягом 1990-2009 рр. Проаналізована інформація про 724 випадки гніздування співочого та чорного дроздів (430 і 294 відповідно). Все різноманіття місць розміщення гнізд обома видами зводиться до 9 типів, хоча більшість гнізд була розташована в підлісковому ярусі та серед молодих дерев. При цьому співочий дрізд для розміщення гнізд віддавав явну перевагу ялині звичайній, тоді як для чорного дрозда мала велике значення наявність сухостійних елементів і вивернутих з корінням дерев у структурі лісового біотопу. Щільність гніздування співочого та чорного дроздів знаходиться в прямій залежності від структурної складності лісової формації, що зумовлює в свою чергу різноманіття вибору місць для розташування гнізд даними видами. У міру зменшення структурної складності лісів у градієнті лісових біотопів дубовий ліс –  ліс з чорної вільхи – змішаний хвойно-листяний ліс – ялиновий ліс – сосновий ліс спостерігається зменшення типів розташування гнізд (для співочого дрозда: 8 – 7 – 3 – 2 – 3 і для чорного дрозда: 7 – 7 – 6 – 4 – 4 типів відповідно).

Читати pdf-версію статті
Лiтература:
  • Барановский А. В., Хлебосолов Е. И., Марочкина Е. А., Ананьева С. И., Чельцов Н. В.,   Лобов И. В., Хлебосолова О. А., Бабкина Н. Г. Механизмы экологической сегрегации четырёх совместно обитающих видов дроздов – рябинника Turdus pilaris, белобровика T. iliacus, певчего T. philomelos и чёрного T. merula // Русский орнитол. журнал. – 2007. – №16 (377). – С. 1219–1230.
  • Березанцева М. С.  Питание  гнездовых птенцов черного дрозда Turdus merula и сравнение его с питанием птенцов певчего дрозда Turdus philomelos в лесостепной дубраве «Лес на Ворскле» // Русский орнитол. журнал. – 1997. – № 20. – С. 12–20. 
  • Гланц С. Медико-биологическая статистика. Пер. с англ. – М.: Практика, 1998. – 459 с.
  • Головань В. И. О расположении гнезд дроздов (Turdus merula, T. pilaris, T. iliacus, T. philomelos) во вторичных лиственных лесах Себежского  Поозерья // Русский орнитол. журнал. – 2004. – Т. 13, № 268. – С. 713–722
  • Никифоров М. Е.,  Яминский Б. В.,  Шкляров Л. П. Птицы Белоруссии: справочник-определитель гнезд  и  яиц. – Мн.: Вышэйшая школа, 1989. – 479 с. 
  • Сахвон В. В. Структура гнездового населения воробьиных птиц пойменных дубовых лесов Белорусского Полесья // Беркут. – 2007. – Т. 16 (2). – С. 169–176.
  • Сахвон В. В. Структура  сообществ птиц  пойменных черноольховых лесов Белорусского Полесья // Бранта. – 2008. – № 10. – С. 27–36. 
  • Сахвон В. В. Организация населения гнездящихся птиц пойменных черноольховых лесов у северного предела их распространения в Беларуси // Вестник БГУ. Сер. 2. Химия, биология, география. – 2008. – Вып. 2. – С. 38–41.
  • Тарлецкая Р. Ю. Структура  насельнiка ў вераб’iных птушаку лясах Беларускага Палесся // Весцi АН БССР. Сер. бiял. навук. – 1978. – № 3. – С. 92–97.
  • Aitken K, Kathy M. The importance of excavators in hole-nesting communities: availability and use of natural tree holes in old mixed forests of western Canada // J. of ornithol. – 2007. – Vol. 148, № 2. – P. 425–434. https://doi.org/10.1007/s10336-007-0166-9
  • Angelstam P., Mikusinski G. Woodpecker assemblages in natural and managed boreal and hemiboreal forest – a review // Annal. Zool. Fennici. – 1994. – Vol. 31. – P. 157– 172.  
  • Báldi A. Edge effects in tropical versus temperate forest bird communities: three alternative hypotheses for the explanation of differences // Acta Zool. Academ. Scient. Hung. – 1996. – Vol. 42, № 3. – P. 163–172.
  • Bradbury R. B. et al. Modelling relationship between birds and vegetation structure using airborne LIDAR data: a review with case studies from agricultural and woodland environments // Ibis. – 2005. – Vol. 147. – P. 443–452.   https://doi.org/10.1111/j.1474-919x.2005.00438.x
  • Brotons L., Mönkkönen M., Huhta E., Nikula A., Rajasärkkä A. Effects of landscape structure and forest reserve location on old–growth forest bird species in Northern Finland // Landscape Ecology. – 2003. – Vol. 18. – P. 377–393. https://doi.org/10.1023/A:1026148825138
  • Carlson A., Sandström U., Olsson K.  Availability and use of natural tree holes by cavity nesting birds in a Swedish deciduous forest // Ardea. – 1998. – Vol. 86, № 1. – P. 109– 119.
  • Cieslak M., Dombrowski A. The effect of forest size on breeding bird communities // Acta Ornithologica. – 1993. – Vol. 27, № 2. – P. 98–111.
  • Dyrcz A. The ecology of the Song Thrush (Turdus philomelos Br.) and Blackbird (Turdus merula L.) during the breeding season in an area of their joint occurrence // Ecol. Pol. A. – 1969. – Vol. 17. – P. 735–793. 
  • Fuller R. J. Influence of treefall gaps on distributions of breeding birds within interior old-growth stands in Białowieża Forest, Poland // The Condor. – 2000. – Vol. 102. – P. 267–274. https://doi.org/10.1093/condor/102.2.267
  • Graczyk R., Klejnotowski Z. Comparative researches on ecology of Merle (Turdus merula L.) and Song Thrush (Turdus philomelos Br.) in forest habitats // Roczniki WSR-Poznań. – 1966. – Vol. 32. – P. 157–173.
  • Greenwood P. J., Harvey P. H. Foraging and territory utilization of Blackbirds (Turdus merula) and Song thrushes (Turdus philomelos) // Animal behaviour. – 1978. – Vol. 26. – P. 1222–1236. https://doi.org/10.1016/0003-3472(78)90113-6
  • Hill K., Cresaswell B., Kenward R. Comparison of brooding patterns between Blackbird Turdus merula and Song Thrush T. philomelos // Bird study. – 1999. – Vol. 46. – P. 122–126. https://doi.org/10.1080/00063659909461124
  • Kosiński Z., Kempa M. Density, distribution and nest-sites of woodpeckers Picidae in a managed forest of Western Poland // Polish J. of Ecol. – 2007. – Vol. 55, № 3. – P. 519–533.
  • Kujawa K. Relationships between the structure of mid-field woods and their breeding bird communities // Acta Ornithologica. – 1997. – Vol. 32, № 4. – P. 175–184.
  • Laiolo P. Effects of habitat structure, floral composition and diversity on a forest bird community in north-western Italy // Folia zoologica. – 2002. – Vol. 51, № 2. – P. 121‑128.
  • Mazgajski T. D. Competition for nest sites between the Starling Sturnus vulgaris and other cavity nesters – study in forest park // Acta Ornithologica. – Vol. 35, № 1. – 2000. – P. 103–107.
  • Mazgajski T. D. Effect of old nest material on nest site selection and breeding parameters in secondary hole nesters – a review // Acta Ornithologica. – 2007. – Vol. 42, № 1. – P. 1–14. https://doi.org/10.3161/068.042.0107
  • Mikusinski G. Woodpeckers: distribution, conservation and research in a global perspective // Annal. Zool. Fennici. – 2006. – Vol. 43. – P. 86–95. 
  • Newton I. Population limitation in birds: is there anything new since David Lack? // Avian Science. – 2003. – Vol. 3, № 2–3. – P. 75–84.  
  • Paradis E. et al. Large-scale spacial variation in the breeding performance of Song thrushes Turdus philomelos and Blackbirds T. merula in Britain // J. of Applied Ecol. – 2000. – Vol. 37. – P. 73–87. https://doi.org/10.1046/j.1365-2664.2000.00547.x
  • Sakhvon V. V. Composition and diversity of passerine bird assemblages in the floodplain deciduous forests during the breeding season (Belarus) // Branta. – 2009. – № 12. – P. 29–39.
  • Schnack S. The breeding biology and nestling diet of the Blackbird Turdus merula and the Song Thrush Turdus philomelos in Vienna and in an adjacent wood // Acta Ornithologica. – 1991. – Vol. 26, № 2. – P. 85–106.  
  • Tomiałojć L., Wesołowski T., Walankiewicz W. Breeding bird community of a primaeval temperate forest (Białowieża National Park, Poland) // Acta Ornithologica. – 1984. – Vol. 20, № 3. – P. 241–310.
  • Tomiałojć L. Breeding ecology of the Blackbird Turdus merula studied in the primaeval forest of Bialowieza, Poland. Part.1. Breeding numbers, distribution and nest site // Acta Ornithologica. – 1993. – Vol. 27, № 2. – P. 131–157.  
  • Waliczky Z. Bird community changes in different-aged oak forest stands in the Buda-hills (Hungary) // Ornis Hungar. – 1991. – Vol. 1. – P. 1–9.
  • Wesołowski T. Nest-sites of hole-nesters in a primaeval temperate forest (BP) // Acta Ornithologica. – 1989. – Vol. 25, № 3. – P. 321–351.
  • Wesołowski T., Czapulak A. Breeding biology of Blackbird and Song Thrush in Poland – a preliminary analysis of nest cards // Notatki ornithol. – 1986. – Vol.27. – P. 31–60.
  • Wesołowski T., Tomiałojć L. The breeding ecology of woodpeckers in a temperate primaeval forest – preliminary data // Acta Ornithologica. – 1986. – Vol. 22, № 1. – P. 1–21.
  • Wesołowski T., Tomiałojć L., Mitrus C., Rowiński P., Czeszczewik D. The breeding bird community of a primaeval temperate forest (Białowieża National Park, Poland) at the end of the 20th century // Acta Ornithologica. – 2002. – Vol. 37, № 1. – P. 27–45.  https://doi.org/10.3161/068.037.0105